Εσωτερική αξιολόγηση σχολείου

. Εσωτερική εκπαιδευτική πολιτική.
Α1. Εισαγωγή. Τα τελευταία χρόνια πληθαίνουν οι συζητήσεις που αφορούν την αναγκαιότητα η εκπαιδευτική μονάδα να διαμορφώνει η ίδια εκπαιδευτική πολι­τική , μέσα στα πλαίσια των κανόνων που διέπουν τις σχέσεις κεντρικής εξουσίας – εκπαιδευτικής μονάδας- μαθητών – γονέων -τοπικής κοινωνίας.
Στην παρούσα εργασία γίνεται μια σύντομη αναφορά στο συγκεντρωτισμό του εκ­παιδευτικού συστήματος της χώρας μας. Τίθεται το ερώτημα τι περιθώρια έχει μια εκπαιδευτική μονάδα να διαμορφώσει εκπαιδευτική πολιτική, σε ποιους τομείς, σε ποιους άξονες στρατηγικού προγραμματισμού, ποιοι παράγοντες συμμετέχουν σε αυτήν και προτείνονται θέματα περαιτέρω διερεύνησης για τη δυνατότητα εφαρμο­γής εσωτερικής εκπαιδευτικής πολιτικής.
Α2.Συγκεντρωτισμός και εσωτερική πολιτική.
Αν ανατρέξουμε στην ελληνική βιβλιογραφία, όλοι οι συγγραφείς που ασχο­λούνται με θέματα εκπαιδευτικής διοίκησης συμφωνούν στην άποψη ότι το ελληνι­κό σύστημα ανήκει κατά βάση στα συγκεντρωτικά συστήματα. Οι Ανδρέου – Παπα­κωνσταντίνου (1994 σελ.149) διαπιστώνουν ότι υπάρχει μεγάλη συγκέντρωση των εξουσιών στη κορυφή της εκπαιδευτικής πυραμίδας και μάλιστα ορίζουν ότι το ΥΠ.Ε.Π.Θ και ο Υπουργός είναι άμεσα συνδεδεμένοι με τη λειτουργία του συστή­ματος.
Ο Μ.Κουτούζης (1999,σελ.37) διαπιστώνει ότι το ελληνικό εκπαιδευτικό σύ­στημα είναι ένα συγκεντρωτικό σύστημα όπου στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθ­μια Εκ­παίδευση ελάχιστες αρμοδιότητες έχουν μεταφερθεί σε τοπικό/σχολικό επίπε­δο. Την ίδια διαπίστωση επιβεβαιώνει και ο Θ.Λαϊνάς (1995 σελ.257) ότι δηλαδή το ελληνι­κό εκπαιδευτικό σύστημα έχει τα χαρακτηριστικά ενός πολιτικά συγκεντρωτι­κού συστήματος με σημαντικό βαθμό διοικητικής αποκέντρωσης.
Αυτό σημαίνει ότι το Υπουργείο σε συνεργασία με το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο καταρτίζει και προτείνει τα αναλυτικά και ωρολόγια προγράμματα. Τα εκπαιδευτικά στελέχη, οι Διευθυντές και οι εκπαιδευτικοί των σχολικών μονάδων επιφορτίζονται με την υλοποίηση των εκπαιδευτικών αναλυτικών προγραμμάτων , είναι δηλαδή η εκπαιδευτική μονάδα ο τελικός αποδέκτης αποφάσεων για την εφαρμο­γή της εκ­παιδευτικής πολιτικής.
'Όπως αναφέρθηκε παραπάνω η περιορισμένη συμμετοχή της εκπαιδευτικής μο­νάδας στη διαμόρφωση της εκπαιδευτικής πολιτικής δημιουργεί τάσεις μείωσης της υπευθυνότητας ή περιορισμένη ευθύνη σε περίπτωση αποτυχίας. Η μη συμμετοχή όμως είτε στην επιτυχία είτε στην αποτυχία έχει σαν αποτέλεσμα να μειώνεται η δυ­νατότητα αξιοποίησης της εμπειρίας, να μην αντιμετωπίζονται με επιτυχία συγκεκρι­μένες ανάγκες και ιδιαιτερότητες της σχολικής μονάδας και της τοπικής κοινωνίας, μέσα στην οποία βρίσκεται το σχολείο(Μαυρογιώργος,1999,σελ.139).
Έτσι η κουλτούρα που διαμορφώνεται σε μια εκπαιδευτική μονάδα εξαιτίας του συγκεντρωτισμού του εκπαιδευτικού συστήματος έχει τα εξής χαρακτηριστικά στοιχεία.
Ατομικός χαρακτήρας διδασκαλίας και απομόνωση του εκπαιδευτικού στην τάξη.
Τυπική διεκπεραίωση της ύλης και μη ενασχόληση με παραγωγή εκ­παιδευτικού υλικού.
Μετάθεση ευθυνών προς τα πάνω και απουσία ανάληψης ευθυνών.
Κλειστός χαρακτήρας σχολείου και απουσία σχέσεων με γονείς ή ευρύτε­ρης κοινωνίας.
Συγκέντρωση εξουσίας στο διευθυντή και περιορισμένος ρόλος του συλ­λόγου διδασκόντων.
Απουσία συνολικής προσέγγισης με αποσπασματική αντιμετώπιση προ­βλημάτων.
Α3. Εσωτερική εκπαιδευτική πολιτική : προοπτικές.
Τα τελευταία χρόνια το ελληνικό κράτος κάνει βήματα προόδου σε θέμα­τα που έχουν σχέση με την αποκέντρωση των εξουσιών στο εκπαιδευτικό σύ­στημα.
Με το Νόμο 1566/85, τους νόμους που ακολούθησαν, τις υπουργικές διευκρινι­στικές αποφάσεις δίνεται δικαίωμα συμμετοχής στα εκπαιδευτικά δρώμενα μιας πε­ριοχής. Με τους παραπάνω νόμους θεσμοθετούνται τα σχολικά συμβούλια, οι σχολι­κές επιτροπές παιδείας, δημοτικές – νομαρχιακές επιτροπές παιδείας, δίνονται ουσιαστικές αρμοδιότητες διοίκησης και αντιμετώπισης προβλημάτων στο σύλλογο διδασκόντων , οι σύλλογοι γονέων και μαθητών παρεμβαίνουν , συμμετέχουν και ελέγχουν τομείς της εκπαιδευτικής δραστηριότητας.
Μπορεί οι παραπάνω επιτροπές και σύλλογοι να μην έχουν αυξημένες δυνατό­τητες διαμόρφωσης εκπαιδευτικής πολι­τικής αλλά όπως επισημαίνει ο Μαυρογιώρ­γος (1999,σελ.133):
είναι θετικό το γεγονός ότι έχουμε θεσμοθετημένες βαθμίδες συμμετοχής, γιατί αυτό ανοίγει νέα πεδία συγκρούσεων και παρεμβάσεων στην εκπαίδευση.
Η ουσιαστική συμμετοχή των φορέων είναι απαραίτητη προϋπόθεση. Η αποχή ευνοεί την περιθωριοποίηση. Η μαζική συμμετοχή μπορεί να αναδείξει τον πραγματικό χαρακτήρα των οργάνων συμμετοχής.
Ένα δημοκρατικό σύστημα λειτουργίας και οργάνωσης στηρίζεται σε αρ­χές . α) αποκέντρωσης , με την έννοια όχι το που αλλά ποιοι φορείς συμμετέ­χουν στη λήψη αποφάσεων και για ποια ζητήματα β).συλλογικότητας γ).αντι­προσωπευτικότητας των φορέων.
Κάθε σχολική μονάδα και κάθε εκπαιδευτικός έχει ορισμένα περιθώρια αυτονο­μίας για την άσκηση του εκπαιδευτικού έργου, έστω μέσα στα πλαίσια του συγκε­ντρωτικού χαρακτήρα του ελληνικού εκπαιδευτικού συστή­ματος. Κάθε εκπαιδευτική μονάδα έχει τις προϋποθέσεις για τη δημιουργία , καλλιέργεια και προώθηση μιας εσωτερικής εκπαιδευτικής πολιτικής. Η εσωτερική αυτή πολιτική μπορεί να προω­θηθεί καλύτερα με την ανάπτυξη των ορίων της διακριτικής ευχέρειας για δράση, που δίνεται έστω και σε ελάχιστο βαθμό στα διάφορα ατομικά ή συλλογικά όργανα της σχολικής μονάδας. (Αθανασούλα – Ρέππα ,1999σελ.78).
Η σχολική μονάδα μπορεί να παίρνει αποφάσεις και να παρεμβαίνει σε θέματα όπως.
Αναλυτικό πρόγραμμα . Προσαρμόζει τα μαθήματα και την ύλη ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες της τοπικής κοινωνίας.
Διδασκαλία. Παίρνει αποφάσεις για τα μέσα και τις μεθόδους διδασκαλίας ώστε να είναι περισσότερο αποτελεσματικές.
Υλικά .Αξιοποιεί κατά τον καλύτερο τρόπο χώρους, υλικά και μέσα διδα­σκαλίας.
Ανθρώπινο δυναμικό. Αξιοποιεί το ανθρώπινο δυναμικό της εκπαιδευτι­κής μονάδας.
Οικονομικό. Αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά οι οικονομικές ανάγκες της σχολικής μονάδας.(Μαυρογιώργος,1999.σελ.142-143).
Α4.Μοντέλο και όργανα λήψης αποφάσεων.
Σε ένα σύγχρονο – δημοκρατικό σχολείο το αυταρχικό μοντέλο λήψης αποφά­σεων που έχει κυριαρχήσει στο ελληνικό εκπαιδευτι­κό σύστημα, δεν έχει θέση. Ως μοντέλο λήψης αποφάσεων επιλέγεται το συμμετοχικό (ομαδικό). (Ανδρέου- Παπα­κωνσταντίνου,1994,σελ.178.) Σύμφωνα με αυτό το μοντέλο κάθε πρόβλημα αναλύε­ται από την ομάδα και καθορίζονται οι λύσεις μέσα από συγκεκρι­μένες διαδι­κασίες. Η ομάδα αποφασίζει για την επίλυση του προβλήματος και παίρνει την από­φαση. Ο ηγέτης συμμετέ­χει εξίσου με τους υφισταμένους στην ομάδα λήψης απόφα­σης.
Κυρίαρχο όργανο διοίκησης και λήψης αποφάσεων είναι ο Σύλλογος Διδασκό­ντων. Ο Σύλλογος Διδασκόντων αποτελείται από το σύνολο του εκπαιδευτι­κού προ­σωπικού της σχολικής μονάδας, ανεξάρτητα της εργασιακής σχέσης και ειδικότητας, με πρόεδρο το Διευθυντή της σχολικής μονάδας.(Ανδρέου,1999, σελ.178).
Α5.Άξονες στρατηγικού προγραμματισμού.
10 πεδίο στρατηγικού προγραμματισμού: Αναλυτικό πρόγραμμα.
Σύμφωνα με τις οδηγίες του Παιδαγωγικού Ινστιτούτο, οδηγίες που εφαρμόζο­νται από το σχολικό έτος 2006-07 στα σχολεία Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, ένα μέ­ρος του ωρολογίου προγράμματος , περίπου 10%, μπορεί να διαμορφωθεί από τη σχολική μονάδα και να έχει σχέση με θέματα τοπικής ιστορίας, διαμόρφωση της ύλης στις ιδιαιτερότητες των μαθητών, καινοτόμα εκπαιδευτι­κά προγράμματα.
Για την υλοποίηση του παραπάνω στρατηγικού προγραμματισμού, η σχολική μονάδα παίρνει αποφά­σεις και υλοποιεί τα επιμέρους σχέδια (λειτουργικός προγραμ­ματισμός).
Σχέδιο 1.Επιλογή θεμάτων τοπικής ιστορίας, διαμόρφωση της διδακτικής ύλης, εκπαιδευτι­κά προγράμματα.
Σχέδιο 2.Χρονοδιάγραμμα των παραπάνω διαδικασιών , που αρχίζει από την συ­νεδρίαση του συλλόγου διδασκόντων μέχρι τη διδακτική εφαρμογή τους.
Σχέδιο 3.Έλεγχος – αξιολόγηση της όλης διαδι­κασίας. Ολοκληρώνεται με ανα­σκόπηση και αυτοαξιολόγηση της ίδιας της διαδι­κασίας και των αποτελεσμάτων, κα­θώς και ενδεχόμενο τροποποίησης της (Κουτούζης,1999,σελ. 33).
2ο πεδίο στρατηγικού προγραμματισμού:Διδασκαλία.
Οι αποφάσεις του συλλόγου διδασκόντων αναφέρονται στα μέσα και τις μεθό­δους και τις μεθόδους διδα­σκαλίας. Υλοποιούνται από συγκεκρι­μένους δασκάλους με συγκεκρι­μένους μαθητές κάτω από τις ιδιαίτερες συνθήκες της σχολικής μονάδας.
Επιμέρους σχέδια:
Σχέδιο 1.Παρουσίαση του προβλήματος, καταγραφή μαθητών με ιδιαίτερες εκ­παιδευτικές ανάγκες,
Σχέδιο 2.Δημιουργία τμημάτων ενισχυτικής διδα­σκαλίας, ανάθεση διδα­σκαλίας αυτών των τμημάτων σε εκπαιδευτι­κούς.
Σχέδιο 3. Πρόγραμμα μαθημάτων.
3ο πεδίο στρατηγικού προγραμματισμού: Ανθρώπινο δυναμικό.
Σε μια πολυπληθή εκπαιδευτι­κή μονάδα είναι δυνατό να συμμετέχουν άνθρωποι με επιπλέον γνώσεις ή ικανότητες και έχουν την διάθεση να τις μεταδώσουν σε άλ­λους . Εδώ συμπεριλαμβάνονται εκπαιδευτι­κοί με μεταπτυχιακά, γνώσεις πληροφο­ρικής , μουσικής χορού, κ.λ.π.
Σχέδιο 1. Δημιουργία τμημάτων επιμόρφωσης εκπαιδευτικού προσωπικού.
Σχέδιο 2.Δημιουργία τμημάτων πληροφορικής, χορού, ή μουσικής.
Σχέδιο 3.Ανάθεση των παραπάνω τμημάτων σε εκπαιδευτι­κούς με αντίστοιχα προσόντα.